Những nốt nhạc trong rừng Campinos

„Tôi sẽ ra đi và nằm xuống, ngả mình

Giữa những cây liễu

Có thể lúc bấy giờ

Tôi sẽ viết những vần thơ”

(W. Broniewski)

Nếu bạn đến Vacsava vào một ngày hè cuối tuần đẹp trời, tôi sẽ đưa bạn đến thăm công viên Łazienki. Chúng ta sẽ tới bên tượng đài Chopin, giữa vườn hoa hồng mênh mông. Lăn ra bãi cỏ, bạn hãy nhắm mắt lại để từng nốt nhạc Chopin thấm vào hồn cùng với mùi cỏ thơm ngai ngái và hương hoa hồng thoang thoảng, cùng với những cơn gió nhẹ và đôi chút lao xao, cùng với ánh nắng ấm áp đậu trên mi mắt và cả bầu trời xanh mây trắng lồng lộng trên đầu... Khi bản nhạc kết thúc, bạn sẽ tặng cho người nghệ sỹ vừa chơi đàn một tràng pháo tay nồng nhiệt. Người nghệ sỹ ấy sẽ cúi đầu cảm ơn bên cây đàn dương cầm đặt dưới chân tượng Chopin. Và Chopin thì đang ngồi đó trầm tư, mái tóc bồng bềnh bay trong gió, dưới một cây liễu. Bạn hãy ghi nhớ hình ảnh ấy nhé, bởi vì nó đã trở thành một trong những biểu tượng của xứ này. Chopin và cây liễu. Chopin và âm nhạc. Chopin và Ba Lan.

Nếu bạn hỏi tôi loài cây gì gắn bó ruột thịt với Ba Lan, như cây tre Việt Nam, cây bạch dương nước Nga, cây phong Canada hay anh đào Nhật Bản, thì tôi sẽ trả lời rằng đó là cây liễu. Không phải những cây liễu ủ rũ yếu ớt soi bóng điệu đà bên hồ nước như bạn tưởng tượng đâu. Cây liễu ở Ba Lan có thể là những cây cổ thụ rất to, được người ta chặt ngang ở một độ cao nhất định nào đấy để những cành non tua tủa đâm lên thành tán, khi thì giống những bàn tay xòe ra, khi thì trông tựa một mái đầu.

Cây liễu đã hàng bao thế kỷ nay hiện hữu trong không gian phong cảnh Ba Lan, trong tâm thức người Ba Lan. Một cánh đồng, một trảng cỏ với những cây liễu nổi lên là hình ảnh mà mỗi người con Ba Lan xa xứ nghĩ đến ngay khi nhớ về Tổ quốc. Không gian ấy sẽ trống rỗng, cô đơn và nhạt nhẽo biết bao nhiêu nếu không có hình dáng của liễu. Chỉ thêm vào vài cây liễu, nó lập tức là một không gian đậm đặc Ba Lan, lập tức có hồn, có bản sắc, có hơi thở ấm áp riêng của mình. Những đứa trẻ đi xa khi trở về, nhìn thấy những cây liễu thân quen là biết mình sắp về đến nhà, một mái nhà nhỏ nào đấy trong ngôi làng nằm sau rặng liễu kia...

Những cây liễu trong rừng Campinos -vùng quê nơi Chopin đã sinh ra - xào xạc thì thầm gieo những nốt nhạc đầu tiên vào tâm hồn Người, để rồi giờ đây lại thấm đẫm nhạc Chopin. Khi trôi qua một đồng cỏ xanh với những cây liễu nổi lên đâu đó, tôi luôn có cảm giác mình đang nghe những nốt nhạc của một bản Polonez. Trên đường từ Vacsava đến Campinos, có một con đường nhỏ dẫn vào một lâu đài. Hai bên đường là hai rặng liễu tuyệt đẹp, đẹp như trong truyện cổ tích. Mỗi khi đi ngang, tôi lại tự nhủ lần sau mình sẽ mang máy ảnh đến đây, chụp con đường này, những rặng liễu này. Thế rồi „lần sau” là tôi lại quên...

Liễu cũng luôn hiện hữu trong văn chương, thi ca, hội họa, phim ảnh... Này đây là những cây liễu trong các tác phẩm của Kasprowicz, Lenartowicz, Grudzienski, Konopnicka, Slowacki, Zeromski, Asnyk, Broniewski... Này đây, liễu trong tranh của Rapacki và rất nhiều các họa sỹ khác... Liễu trong các thước phim của Andrzej Wajda. Những cây liễu đen - trắng của nhiếp ảnh gia kiệt xuất E. Hartwig khi thì huyền ảo như trong mơ, khi thì lung linh như phát sáng, khi thì trầm mặc như một bức tranh cổ Trung Hoa...

(Những bức ảnh liễu của E. Hartwig)

Cây liễu tượng trưng cho sự trong sạch, tinh khiết và sức sống mãnh liệt. Bạn cắm một cành liễu xuống đất là sẽ có ngay một cây liễu mới. Người ta nói: bạn sẽ không bao giờ giết chết được một cây liễu. Cũng như dân tộc Ba Lan luôn có một sức sống mãnh liệt và bất khuất.

(Những chùm bông đuôi sóc luôn là hình ảnh của mùa xuân và lễ Phục Sinh)

Cây liễu gắn liền với mùa xuân. Khi những chùm bông đuôi sóc nở ra trắng mịn là dịp Lễ Phục Sinh đến. Người ta đem những cành bông liễu đến nhà thờ làm lễ. Những chiếc giỏ, chiếc làn làm bằng nhành liễu theo chân các bà nội trợ ra chợ, theo chân người vào rừng hái nấm, sum vầy cùng cả gia đình trong các buổi picnic ngoài trời. Liễu gắn bó với cuộc sống đời thường của người Ba Lan như thế.

Bạn ơi, ngày trở về, bạn hãy mang trong lòng mình hình ảnh những cây liễu hiền hòa trên các bình nguyên Ba Lan. Liễu sẽ thì thầm kể cho bạn nghe rất nhiều điều bí mật của xứ sở này...

(9.2008)