Du lịch thông minh

„Xách ba lô lên và đi”, ai mà chẳng thích! Nhưng du lịch một cách thông minh để các trải nghiệm này vừa trở nên quý giá, vừa là những trải nghiệm có ý thức, thì không phải ai cũng để ý. Có người đã đặt ra khái niệm „hậu-du-khách” (post-tourist) để chỉ những người khác với du khách hay phượt thủ thông thường ở chỗ họ có ý thức về sự phụ thuộc lẫn nhau toàn cầu, về quan hệ nhân quả của các hành xử khi là một du khách, ý thức về các quá trình tâm lí, thương mại hay hệ tư tưởng. Xin tạm gọi các „hậu-du-khách” này là những du khách thông minh. Trong thực tế, điều này có thể biểu hiện như thế nào?

Một số điều sau đây có thể khiến bạn du lịch thông minh hơn:

1. Nên lựa chọn kỹ nơi đến du lịch một cách có ý thức. Không nhất thiết phải đến nơi nào khách du lịch không mấy được hoan nghênh, ví dụ như Bhutan hay núi thiêng Uluru ở Úc. Thế giới rộng lớn có bao nhiêu nơi để đi, sao phải chen chân vào chốn không mời làm gì cho khổ?

2. Đừng mang theo quá nhiều đồ. Chọn những thứ quần áo „đa năng”, dễ phối dễ mặc trong mọi hoàn cảnh, chỉ cần 1-2 chiếc thay vì 3-4 bộ khác nhau. Mỗi kg hành lí của bạn sẽ khiến máy bay đốt nhiều nhiên liệu hơn, và do dó xả nhiều khí thải hơn. Máy bay là nguồn thải CO2 tăng tốc nhanh nhất hiện nay. Một chuyến bay khứ hổi Paris - New York thải ra 1 tấn CO2, trong khi đó một cái cây trung bình chỉ hút được 5 kg CO2 trong 1 năm. Để xử lý được 1 tấn khí thải, cần vài chục cái cây trong vài năm.

3. Máy bay đốt nhiên liệu nhiều nhất khi lên và xuống. Bởi vậy nếu có thể, nên chọn những chuyến bay thẳng không transit. Thay vì du lịch vài chuyến ngắn, hãy lên kế hoạch đi một chuyến dài.

4. Ở những nước kém phát triển chính quyền không mấy có trách nhiệm trong việc bảo vệ môi trường, ví dụ như Việt Nam, Ấn Độ, Tunisie, Ai Cập... rác thải phần lớn sẽ được đổ thẳng ra sông, biển, sa mạc... Đến những nước này, nên sử dụng khăn tắm nhiều lần trong khách sạn, đừng lau xong 1 cái là quẳng ngay xuống sàn để phục vụ phòng phải thay cái khác. Đừng tắm lâu hay xả nước hoang phí. Tiết kiệm điện, hạn chế dùng đèn, máy sấy tóc, điều hòa nhiệt độ nếu không cần thiết lắm.

5. Những chương trình hấp dẫn dành cho khách du lịch rất nhiều khi rất không „vô tội” như bề ngoài. Đừng xem các chương trình biểu diễn múa voi, bởi trước đó những con voi này đã bị tách khỏi mẹ từ rất nhỏ, đánh đập, bỏ đói để dạy làm những trò biểu diễn.

Những con vật dùng để phục vụ du khách thường là những con thú bị ngược đãi: khỉ bị cho dùng ma túy để nhào lộn, rắn bị bẻ răng để du khách cho ăn, cá heo bị nuôi trong các bể nhân tạo cho du khách xem thường bị chết rất nhiều vì khác với điều kiện sống tự nhiên của chúng... Nếu không thế ngắm nhìn động vật tự do trong thiên nhiên (ví dụ ra Đại Tây Dương xem cá heo) thay vì vào xem các bể nuôi cá heo nhân tạo, bạn hãy dùng số tiền đó để đóng góp cho việc bảo vệ chúng.

6. Đừng đi săn thú ở châu Phi. Giấy phép đi săn không được kiểm soát dẫn tới tình trạng trong vòng 20 năm qua, số lượng của các loài động vật ở giới hạn tuyệt chủng đã bị giảm tới 30 %.

7. Để phục vụ du khách, nhiều nghi lễ truyền thống của địa phương đã bị thay đổi, biến dạng. Các lễ hội bị tập trung lại vào mùa du lịch. Các vở múa Kanthakali ở Ấn Độ bị rút ngắn mất 2/3, người Bali phải múa hàng ngày những điệu múa đáng lẽ chỉ diễn ra 60 năm một lần, người Karen ở Thái Lan đánh trống cho khách du lịch nghe mặc dù theo truyền thống, họ chỉ đánh trống trong đám ma...

8. Những chuyến tham quan các khu ổ chuột của các tour du lịch không hề đem lại lợi ích cho người dân ở đó, mà chỉ là sự xâm phạm nhân phẩm và quyền riêng tư của họ. (Mặc dù vậy, hàng năm vẫn có tới 40 nghìn khách du lịch thăm các khu ổ chuột ở Rio, và khoảng 300 nghìn khách du lịch thăm các khu ổ chuột ở cape Town).

9. Đừng tham gia các chương trình nửa du lịch nửa làm thiện nguyện, ví dụ kiểu „trò chơi tình nguyện viên” trong vài ngày giúp các em bé mồ côi ở Nepal hay Campuchia. Số trẻ em mồ côi ở các nước này tăng đột biến, nhưng không phải trên thực tế, mà chỉ là để cung cấp cho các địa điểm „du lịch thiện nguyện”. Các trẻ em này trở thành nguồn thu nhập của các tổ chức du lịch. Du khách vừa bị làm tiền, vừa gián tiếp tiếp tay cho tệ nạn, vừa tưởng rằng mình „là người tốt” để ru ngủ lương tâm.

(Viết trước một chuyến đi dài (thay cho vài chuyến đi ngắn), cũng là để tự nhắc mình :-) Nhiều thông tin được lấy từ bài „7 tội lỗi của du khách” của Zuzana Kisielewska, tạp chí Focus số tháng 8/2016).